Direct antwoord: Ja, ook bij een hangtoilet heb je een prise d’air (ventilatie primaire) nodig. Deze luchttoevoer voorkomt geuroverlast, het leegzuigen van sifons en storende geluiden in je afvoersysteem. Het is zelfs wettelijk verplicht in veel landen.
Bij de installatie van een hangtoilet wordt vaak gedacht aan het inbouwreservoir, de toiletpot en de wandafwerking. Maar één cruciaal onderdeel wordt regelmatig vergeten: de ventilatie primaire, ook wel prise d’air genoemd. Deze technische voorziening lijkt misschien overbodig, maar is essentieel voor een goed werkend sanitair systeem.
In dit artikel leer je precies wat een prise d’air doet, waarom het verplicht is, hoe je het correct installeert en welke alternatieven er bestaan als een dakdoorvoer niet mogelijk is.
🔧 Wat is een prise d’air en waarom heb je die nodig?
De functie van ventilatie primaire
Een prise d’air is een luchttoevoerleiding die aangesloten wordt op de afvoerkolom van je sanitaire installatie. Wanneer je doorspoelt, stroomt er een grote hoeveelheid water door de afvoerbuis. Dit water neemt ruimte in en creëert een onderdruk in de leiding – een beetje zoals wanneer je aan een rietje zuigt in een afgesloten fles.
Zonder compensatie van deze onderdruk gebeuren er drie vervelende dingen:
- Desifonnering: De zuigkracht trekt het water uit de sifons van andere sanitaire voorzieningen (wastafel, douche). Hierdoor verdwijnt de watergrendel die rioolgas tegenhoudt.
- Geuroverlast: Zonder waterslot in de sifon kunnen rioolgeuren vrijelijk je badkamer binnendringen.
- Geluidshinder: Het systeem maakt gorgelende, blubberende geluiden door de luchtbellen die proberen binnen te komen via andere afvoerpunten.
De ventilatie primaire lost dit op door lucht van bovenaf (meestal via het dak) toe te voeren aan de afvoerkolom. Hierdoor blijft de druk in evenwicht en functioneert alles zoals het hoort.
Hoe werkt het in de praktijk?
Stel je een verticale buis voor die van het riool omhoog loopt en uitmondt boven het dak. Wanneer water naar beneden stroomt, kan er tegelijk lucht van bovenaf instromen. De lucht vult de ruimte die het water achterlaat, waardoor er geen zuigeffect ontstaat.
Vergelijk het met het leeggieten van een volle waterfles: als je hem rechtop omdraait, komt het water er hokkend uit omdat er geen lucht bij kan. Maak je een gaatje in de bodem, dan stroomt het water soepel weg terwijl er lucht binnenkomt. Precies dat principe geldt voor je afvoersysteem.
💡 Goed om te weten: Een correct geïnstalleerde prise d’air hoor en ruik je niet. Als je wel geluiden of geuren ervaart, wijst dat meestal op een probleem in de ventilatie of het afvoersysteem.
📋 Wettelijke verplichting: waarom dit geen optie is
In Frankrijk schrijft de wetgeving voor dat elke sanitaire installatie minimaal één ventilatie primaire moet hebben die uitmondt op het dak. Dit geldt voor alle soorten toiletten: klassieke staande modellen, hangtoiletten en compacte varianten.
Ook in Nederland en België zijn vergelijkbare regels van kracht, vastgelegd in bouwbesluiten en NEN-normen. De kerngedachte is overal hetzelfde: gezondheid, comfort en technische betrouwbaarheid.
Waarom deze norm bestaat:
| Aspect | Reden voor verplichting |
|---|---|
| Gezondheid | Voorkomt rioolgas (methaan, zwavelwaterstof) in woonruimtes |
| Comfort | Elimineert storende geluiden en stankoverlast |
| Technisch | Beschermt sifons en voorkomt schade aan het leidingsysteem |
| Waardebehoud | Een correct geïnstalleerd systeem verhoogt de woningwaarde |
Bij nieuwbouw of grote renovaties controleert de bouwtoezicht of deze voorziening aanwezig is. Zonder correcte ventilatie primaire kan een installatie afgekeurd worden.
🛠️ Installatie van een prise d’air bij je hangtoilet
Stap 1: Bepaal de juiste locatie
De ideale uitvoering is een verticale buis die uitmondt op het dak. De opening moet minimaal 40 tot 50 centimeter boven het dakvlak uitsteken om te voorkomen dat regen, sneeuw of bladeren de ventilatie blokkeren.
Belangrijk bij plaatsing:
- Houd minimaal 3 meter afstand van schoorstenen en rookgasafvoeren
- Vermijd plaatsing vlak bij ramen of ventilatieopeningen van bewoonbare ruimtes
- Zorg dat de uitmonding niet onder een dakrand of uitbouw komt te liggen
- Bij renovatie: soms is een geveluitvoering mogelijk, maar alleen als laatste redmiddel en met strikte voorwaarden
Stap 2: Kies de juiste diameter
De diameter van je ventilatiebuis moet overeenkomen met die van de afvoerkolom. Gangbare maten zijn:
- Ø100 mm: Voor kleinere installaties of bij één tot twee sanitaire voorzieningen
- Ø125 mm: Voor grotere afvoerkolommen of bij meerdere verdiepingen
Regel: gebruik nooit een kleinere diameter dan je afvoerbuis. Een grotere diameter mag wel, maar is meestal niet nodig en duurder.
Stap 3: Technische aansluiting
De montage vereist precisiewerk:
- Verbind verticaal: De ventilatiebuis moet rechtstreeks van de afvoerkolom naar het dak lopen, zonder onnodige bochten of knikken. Elke richting verandering beperkt de luchtstroom.
- Gebruik kwaliteitsmaterialen: PVC-buizen zijn standaard, maar kies voor dik wandig materiaal dat bestand is tegen temperatuurwisselingen.
- Fittingen en verbindingen: Gebruik lijm speciaal voor rioolbuizen en zorg dat alle verbindingen luchtdicht zijn.
- Integratie bij hangtoilet: Bij moderne inbouwframes is vaak ruimte voorzien voor de ventilatieleiding. Plan dit vóór het dichtmaken van de wand.
- Dakdoorvoer: Gebruik een professionele dakdoorvoer met loodslabben of rubber manchet om lekkage te voorkomen.
⚠️ Veiligheidstip: Werk op het dak altijd met veiligheidsmaatregelen: valbeveiliging, stevig schoeisel en bij voorkeur met twee personen. Twijfel je? Laat deze stap over aan een professional.
🔄 Alternatief: de clapet anti-vide (Durgo-klep)
Wanneer gebruik je een clapet anti-vide?
In sommige situaties is een dakdoorvoer niet mogelijk of extreem kostbaar:
- Monumentale panden waar je het dak niet mag aanpassen
- Appartementen op tussenverdiepingen
- Renovaties met beperkt budget
- Tijdelijke oplossingen in afwachting van grotere verbouwingen
Een clapet anti-vide, ook wel Durgo-klep of AAV (Air Admittance Valve) genoemd, is een mechanisch ventieltje dat automatisch opent bij onderdruk. Het laat lucht binnen wanneer dat nodig is, maar sluit zich direct daarna om geurontsnapping te voorkomen.
Installatievoorwaarden
Een Durgo-klep is geen wonderoplossing en stelt strikte eisen:
- Hoogste punt: Plaats de klep altijd op het hoogste punt van de afvoerleiding, boven alle aangesloten sanitaire voorzieningen
- Voldoende luchttoevoer: De ruimte moet geventileerd zijn – een hermetisch afgesloten kast of gesloten gipsplaatwand werkt niet
- Toegankelijkheid: Je moet er bij kunnen voor controle en vervanging
- Verticale montage: De klep moet rechtop staan, nooit zijwaarts of ondersteboven
- Afstand tot apparaten: Minimaal 15 centimeter boven de hoogste overloopaansluiting
Nadelen en beperkingen
Een clapet anti-vide heeft zijn beperkingen:
- Beperkte levensduur: Het mechanisme slijt en moet elke 5 tot 10 jaar vervangen worden
- Eenrichtingsverkeer: Het compenseert alleen onderdruk, niet overdruk in het systeem
- Geen volwaardige vervanging: Sommige gemeenten accepteren dit niet als enige oplossing
- Onderhoudsintensief: Vraagt regelmatige controle en reiniging
Gebruik een Durgo-klep dus alleen als laatste redmiddel, niet als gemakkelijke kortere weg.
🔍 Onderhoud en veelvoorkomende problemen
Hoe houd je de prise d’air in goede staat?
Bij een dakuitvoering:
- Inspecteer jaarlijks (bij voorkeur voor de winter) op verstoppingen door bladeren, nesten of vuil
- Controleer de dakdoorvoer op scheuren of loszitten van het loodwerk
- Zorg dat de opening vrij blijft van sneeuw in de winter
Bij een Durgo-klep:
- Test elk half jaar of het membraan nog soepel beweegt
- Luister na doorspoelen of je een zacht “klik” hoort (de klep sluit)
- Reinig het mechanisme voorzichtig met een doek – geen chemicaliën
- Vervang bij twijfel – een defecte klep kost je meer ellende dan een nieuwe
Signalen dat er iets mis is
Let op deze waarschuwingssignalen:
- Gorgelende geluiden direct na doorspoelen – wijst op onvoldoende luchttoevoer
- Rioollucht in badkamer of toilet – mogelijk defecte klep of verstopte ventilatie
- Lege sifons – je ruikt het direct bij wastafel of douchegoot
- Langzame afvoer – kan duiden op luchtdrukproblemen in het systeem
Oplossingen bij problemen
Probleem: Gorgelgeluiden na spoelen
Oplossing: Controleer of de ventilatiebuis vrij is. Bij een Durgo-klep: test of deze nog opent en sluit. Eventueel vervangen.
Probleem: Rioolstank in huis
Oplossing: Check alle sifons op voldoende waterslot. Vul lege sifons bij met water. Inspecteer de Durgo-klep op correcte werking. Bij dakuitvoering: controleer op scheuren in buizen.
Probleem: Lekkage rond dakdoorvoer
Oplossing: Dit vraagt professionele reparatie. Tijdelijk afdichten kan, maar laat het snel door een dakdekker herstellen.
Bij hardnekkige problemen: raadpleeg altijd een loodgieter. Een defect ventilatiesysteem kan schade veroorzaken aan je hele afvoerinstallatie en de gezondheid van bewoners aantasten.
✅ Praktische tips voor de doe-het-zelver
- Plan vooruit: Integreer de ventilatie in je ontwerp voordat je het hangtoilet installeert. Achteraf aanpassen is duurder en gecompliceerder.
- Controleer regelgeving: Vraag bij je gemeente na wat exact verplicht is. Regels kunnen lokaal verschillen.
- Kies kwaliteit: Bespaar niet op materialen. Goedkope PVC kan krimpen, scheuren of verkleuren.
- Documenteer je werk: Maak foto’s en een simpel schema van je leidingsysteem. Onbetaalbaar voor toekomstig onderhoud.
- Test grondig: Spoel na installatie meermaals achter elkaar en luister of je afwijkende geluiden hoort.
- Denk aan de toekomst: Plaats toegangspanelen bij Durgo-kleppen en zorg dat leidingen bereikbaar blijven.
📝 Checklist: Installeer je prise d’air correct
Voor je begint:
- ☐ Lokale bouwvoorschriften geraadpleegd
- ☐ Locatie bepaald (dak of alternatief)
- ☐ Juiste diameter gekozen (100 of 125 mm)
- ☐ Materialen van goede kwaliteit aangeschaft
- ☐ Veiligheidsmaatregelen getroffen (bij dakwerk)
Tijdens installatie:
- ☐ Verticaal aangelegd zonder onnodige bochten
- ☐ Alle verbindingen luchtdicht gelijmd
- ☐ Dakdoorvoer professioneel afgewerkt
- ☐ Bij Durgo-klep: hoogste punt met luchttoevoer
- ☐ Toegankelijkheid voor onderhoud gewaarborgd
Na installatie:
- ☐ Installatie grondig getest (meerdere spoelrondes)
- ☐ Geen geluiden of geuren geconstateerd
- ☐ Documentatie gemaakt (foto’s, schema)
- ☐ Onderhoudsmomenten ingepland
🎯 Samenvatting
Een prise d’air is geen luxe maar een absolute noodzaak, ook bij een hangtoilet. Deze ventilatie primaire compenseert drukverschillen in je afvoersysteem en voorkomt desifonnering, geuroverlast en storende geluiden. Het is bovendien wettelijk verplicht in de meeste landen.
Kies bij voorkeur voor een klassieke dakafvoer: die is het meest betrouwbaar en onderhoudsarm. Een clapet anti-vide kan als noodoplossing dienen, maar alleen onder strikte voorwaarden en met regelmatig onderhoud.
Correcte installatie vraagt zorgvuldigheid, maar levert jaren probleemloze werking op. Een kleine investering in tijd en materiaal bespaart je veel grotere kosten en overlast in de toekomst.
Belangrijk om te onthouden: Plan de ventilatie vanaf het begin mee in je badkamerrenovatie. Achteraf aanpassen is duurder, lastiger en kan schade aan afgewerkte wanden en vloeren veroorzaken. Doe het meteen goed, dan heb je er decennialang plezier van.
❓ Veelgestelde vragen
Kan ik een hangtoilet installeren zonder prise d’air?
Technisch gezien wel, maar dit levert gegarandeerd problemen op: gorgelende geluiden, rioolstank en het leegzuigen van sifons. Bovendien is het in strijd met bouwvoorschriften. Een correcte ventilatie is geen optie maar een verplichting, ongeacht het type toilet.
Hoe weet ik of mijn bestaande installatie een goede ventilatie heeft?
Controleer of er een buis van het hoogste punt van je afvoersysteem naar het dak loopt. Als je geen dakuitvoering ziet, zoek dan naar een Durgo-klep (cilindervormig apparaatje, vaak in een kast of achter een paneel). Test door te spoelen: hoor je geen vreemde geluiden en ruik je niets, dan werkt het waarschijnlijk goed.
Wat kost de installatie van een prise d’air bij een hangtoilet?
Doe-het-zelf materiaalkosten liggen tussen €50 en €150 voor buizen, fittingen en dakdoorvoer. Bij professionele installatie inclusief dakwerk reken je op €300 tot €800, afhankelijk van de complexiteit en hoogte van je woning. Een Durgo-klep is goedkoper (€30-€80), maar vraagt later meer onderhoud.
📚 Bronnen en meer informatie
- Bouwbesluit Online – Nederlandse regelgeving rond sanitaire installaties
- Stichting RIONED – Kenniscentrum voor stedelijk waterbeheer en riolering
- WTCB/CSTC – Belgisch Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
- IkHebeenVraag.nl – Praktische informatie over sanitair en installaties
